Қызылорда облысындағы «Ақниет» ақпараттық-насихаттау және оңалту орталығы» ҚҚ өкілдігінің психолог-кеңесшісі Аяғанова Алмагүл Жанділдақызы «Өңірлердегі түсіндіру және оңалту жұмыстарын жүргізудің бірыңғай тетіктерін қамтамасыз ету» жобасы аясында «ЗК-169/5 мекемесі» РММ түзеу мекемесінде сотталған діндарларға «Мен: кеше, бүгін, ертең» тақырыбында психологиялық тренинг өткізді.

 

Адамның мінез-құлқы мен қарым-қатынасындағы психологиялық ерекшеліктер басқа адамдар беретін сипаттамаларда ғана емес, сонымен бірге өз сипаттамаларында да көрінеді. Адамның өзі туралы білімін жинақтайтын орталық буын-бұл өзін-өзі бейнелеу, әр адамның өзіндік бейнесі бар, ол іс-әрекет пен қарым-қатынас үдерісінде дамып, өзгеріп жатқан оқиғалардың калейдоскопында адамның бірлігі мен жеке басын қамтамасыз етеді. Өзі туралы біртұтас дәйекті идеяны қосу қиын. Адам өзі туралы ақпаратты әртүрлі көздерден алады: бұл, әрине, тәуелді болып табылатын басқа адамдардың пікірлері, сондай-ақ тәжірибе, табысты немесе сәтсіз нәтиже ретінде өзінің жеке идеясы және басқа адамдармен салыстырулары.

 

Өзіңіз туралы идеялардың кескініндегі айырмашылықтың екі негізгі көзін есте ұстаған жөн:

 

- адам бірнеше топтарда бар, әртүрлі рөлдерге ие, өзін басқаша көрсетеді. Адамның әлеуметтік рөлдері неғұрлым көп болса, оған тиесілі топтар соғұрлым көп болады және олар бір-бірінен неғұрлым күшті болса, сол адам туралы пікір алшақтығы соғұрлым көп болады және адамның өзі туралы пікір қалыптастыру соғұрлым қиын болады;

 

- адам өзінің және басқа адамдардың қасиеттерін сипаттау кезінде әртүрлі негіздерді қолданады: өзіндік - жағдайға бағдарлау («бұл жағдайда Мен не істей аламын?!»), бөтен адамдар-бүкіл адамның сипаттамасына («бұл жағдайда ол өзінің шынайы жүзін көрсетті!»).

 

Менің бейнемде МЕН-физикалық, МЕН-психикалық, МЕН-әлеуметтік. Психологиялық құбылыс ретінде оның құрылымы (қаңқасы) бар, онда әр элемент белгілі бір орын алады. Психологтар алдымен құрылымды анықтайды, содан кейін адамның өзін-өзі көрсетудің әртүрлі салаларындағы қасиеттер мен белгілердің мазмұнын анықтайды.

 

Мен бейнесінің құрылымы мынаны қамтиды:

 

I-өзара байланысты үш салаға жататын тұрақты қасиеттер мен өзгеретін белгілердің сипаттамасы:

 

- танымдық (мысалы, ақылды, ұқыпты);

 

- эмоциялық-еріктік (мысалы, байсалды, жауапты);

 

- мінез-құлықтық (мысалы, шешім қабылдағыш, көпшіл);

 

II-өзін-өзі бағалау (жеке қасиеттер мен тұтастай тұлға);

 

III-өзін-өзі анықтау: адамның өз мүмкіндіктері мен перспективаларына көзқарасы;

 

IV - нақты өзіне және басқаларға практикалық көзқарас ретіндегі мінез-құлық.

 

Өзін - өзі тану-терең ұтымды үдеріс. Табысты қызмет пен жалпы өмір үшін адам өзін, оның қасиеттерін және өз болашағын объективті білуге қызығушылық танытатын сияқты. Бірақ оның қасиеттерін анықтап, бейнеңізді құра отырып, ол оларды еріксіз бағалайды, сөзсіз өзінің мақтанышына, өзін-өзі бағалауға және сезімнің басқа да ауқымына әсер етеді, яғни, эмоциялық сала қосылады. Бұл үдеріс өте ауыр. Физикалық ауырсынуды дәрігерлер бұғаттауды үйренді. Бірақ жан ауруы төзілмейтін тылсым екені анық. Адам өзін кез келген қол сұғушылықтан, ішкі немесе сыртқы жағынан «жабудың» әртүрлі тәсілдеріне ие және бұл механизмдер оның қалауына қарамастан жұмыс істейді.

 

Мен бейнесі-бұл адамның мінез-құлқы, өзіне және басқаларға практикалық көзқарасы. Мен бейнесі - өз қасиеттерін, белгілерін, ерекшеліктерін, демек, перспективалар мен мүмкіндіктерді бағалауды білдіреді.  Өзіндік бағалау Мен бейнесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Осы бағалаулар қандай да бір адамның өзі туралы бекітулерді жасауға мүмкіндік береді. Адамның өзі туралы бәрін білуі мүмкін емес. Сонымен қатар адам мен бейнені бір рет ғана жасап қоя алмайды. Адам үнемі өзгеріп отырады, ескірген, қалыптасқан нәрседен бас тартады және жаңа, перспективалы бола бастайды. Сондықтан мен бейнені сәйкестендіру үшін қайта қарап, өзгерту керек.Түйін: «Ең ұлы жеңіс- өзіңді өзің жеңу» (П. Кальдерон).

 

«Өңірлердегі түсіндіру және оңалту жұмыстарын жүргізудің бірыңғай тетіктерін қамтамасыз ету» әлеуметтік жобасын Азаматтық бастамаларды қолдау орталығының қамқорлығымен «Ақниет» АНОО» ҚҚ іске асыруда.