Жамбыл облысында «Ақниет» АНОО теолог-кеңесшісі Сержан Құлтаев «Өңірлерде түсіндіру және оңалту жұмыстарын жүргізудің бірыңғай тетіктерін қамтамасыз ету» әлеуметтік жобасы аясында 28903 әскери бөліміндегі сарбаздарға «Дерадикализация әдістері» тақырыбында дәріс оқыды.

 

«Радикализм дегеніміз - ол интелектуалды процесс және бұл интелектуалды процесстің кезінде радикал тұлға ешқандай компромиске жол бермейді», - деп анықтама береген ресейлік профессор Желтов Виктор. Бұл жерде екі негізгі себеп көрсетілген.

1. Радикализация бұл интелектуалды процесс. Яғни адамның ой өрісі, дүниетанымы, ұстанып жатқан ұғымдары мен матив ниеттеріне байланысты деп анықтама берген.

2. Радикал болған адам ешқандай компромиске, келіссөзге бармайды деп профессор Желтов В. мырза көрсеткен.

 

Жалпы діни радикализмнің тарихы тереңде орналасқан. Алғашқысы I ғасырда иудея аймағында пайда болған. Яхуди дінінің ішінде «Сикарии» деген топ болған. Яғни қанжаршылар, өзінің наным сенім жүйесімен келіспейтін адамдарға тікелей қастандық жасайтын топ ретінде танылған.

 

Атақты ресейлік ғалым исламтанушы, шығыстану ғылымының докторы Александр Кныштың айтуынша, «радикализм құбылысы әлемдегі бірде бір дінді айналып кеткен жоқ. Барлық діндерде радикализм, шектен шығу көріністері болған. Соның ішінде Христиан дініндегі крест жорықтары, Католик дініндегі қасиетті инквизиция (яғни дінсіздермен күрес). Африкадағы қара нәсілділерді құлдыққа айналдыру т.б. осы сынды оқиғалардың барлығын діни мативі бар экстремизмге бағалаған.»

 

Өкінішке орай, бұл мәселе біздің дінімізді де айналып кеткен жоқ. Жалпы, құран аяттарында және пайғамбар хадистерінде діннен шектен шығу бойынша ескертулер келген. Қасиетті Құранда Алла Тағала «Дінде шектен шықпаңдар» десе Пайғамбарымыз с.а.у. «Дінде шектен шықпаңыздар. Бұрынғы қауымдар, бұрынғы үмметтер дінде шектен шығу себебімен жер бетінен жоқ болған», яғни опат болып кеткен деген секілді хадистер, хабарлар айтылған.

 

Дінде шектен шыққан азаматтарды қайтару бабына келетін болсақ, діни оңалту яғни діни қателіктерден зардап шеккен азаматтарды дерадикализациялау үшін бірнеше алғышарттар болуы керек. Біріншіден, діни оңалтудан өткен адам діндарлық және маманның діни білімін мойындауы керек. Өйткені, оның алдындағы адамдардың діндарлығын мойындамайтын адамды қалпына келтіру мүмкін емес. Себебі, радикалдар басқа діни адамдарды танымайды, ешкімнің діни көзқарастарымен саналмайды. Екіншіден, теологтың діни білімі радикалдардың діни дәлелдеріне қарсы діни мәтіндерден сенімді дәлелдер келтіре алатындай етіп арнайы бағытта болуы керек. Әйтпесе, «таза ислам» ұғымынан зардап шеккен адамды оңалту оңай болмайды. Олардың дәстүрлі ағымның жалған айыптаулары ашылған кезде, олардың санасы айқындалып, діни сенімдері өзгереді. Ең қиыны, адамның соғысқа кетуіне себеп болған діни сенімдерден бас тартуға сендіру. Бұған қоса  радикалдың діни сенімдері жиі қайшылықты және күрделі. Негізінен Сирияға кеткендердің бәрі ваххабизм, псевдосалафизм ағымының өкілдері. Сирияға аттанғандардың арасында такфиризмнің көптеген жақтаушылары бар (ат-Такфир валь-хижра). Шам жеріндегі содырлардың өмір салты харижиттердің ислам тарихындағы ұстанымын еске түсіреді.

 

Біз өзіміз үшін жұмыстың келесі артықшылықтарын анықтадық. Біріншіден, бұл адепті сендіру, оның идеологиялық қателіктерін жою. Екіншіден, сарапшылардың оң пікірін алуға тырысатын, сарапшымен оң диалогтың радикалымен қарым-қатынас жасауы. Үшіншіден, жақтаушының діни сауаттылықтың бастапқы деңгейін көтеруге деген ықыласы. Төртіншіден, адаптердің Отан алдындағы жауапкершілік сезімін оятуы. Бесіншіден, такфиризмнен құтылу.

 

Қорытындылай келе, дін мәселелерінде сауатсыз, фанаттық көзқарастағы адамдардың таза діни бағыты радикализмге әкелуі мүмкін деп айтқым келеді. Ұлттық рухани-адамгершілік құндылықтардан жеткілікті қоры жоқ адам, әр қадамда діни адасуға түсіп, өз дәстүрлерінен бас тартуы мүмкін. Сондықтан діни саясатты ұйымдастыруда ұлттың рухани тұтастығын және болашақта елдің бірлігін қамтамасыз ету үшін жағдай жасауға ерекше назар аудару қажет.

 

Бұл жастар арасында ұлттық қайраткерлердің шығармаларын, ұлттық руханият принциптерін кеңінен насихаттау міндеті. Біздің еліміздің азаматтарына тек ғылыми дін руханияттың тірегі бола алатындығын және пайда табу мен басқарудың құралы емес екенін түсінетін кез келді.

 

«Өңірлерде түсіндіру және оңалту жұмыстарын жүргізудің бірыңғай тетіктерін қамтамасыз ету» әлеуметтік жобасын Азаматтық бастамаларды қолдау орталығының қамқорлығымен «Ақниет» АНОО» ҚҚ іске асыруда.